Ракот на дојка е еден од најчестите карциноми кај жените во Словенија a и во светот. Периодот на заболување е на возраст од 50 до 70 години, иако ракот на дојка погодува и многу помлади жени. Во Словенија годишно во просек се разболуваат 1.400 жени, од кои 420 умираат од рак на дојка.
Како и кај сите видови на рак, ракот на дојка е процес во повеќе фази кој се развива во текот на многу години. При формирањето на ракот на дојка доаѓа до неконтролирана делба и ширење на клетките на ракот кои имаат способност да навлезат во соседните ткива, а се развива поради оштетување на молекулата на ДНК или поради мутации на одредени гени.
Ризик фактори кои ја зголемуваат можноста за рак на дојка се следните: возраст (заболувањето на рак на дојка се зголемува со возраста), прва менструација пред 11-годишна возраст, неплодност, задоцнето прво раѓање (по 30-годишна возраст), прекин на доењето, долгорочно земање средства за контрацепција, почеток на менопауза по 50-годишна возраст, земање хормонска терапија во менопауза и семејна историја. Покрај наведените фактори, на развојот на ракот на дојка влијае и нездравиот начин на живот, односно неактивноста, нездравата исхрана, дебелината, ноќната работа, стресот, прекумерното консумирање алкохол.
Ракот на дојка го лечиме со комбинација од хируршки третман, зрачење и системски третман. Системскиот третман вклучува третман со цитостатици, биолошки и хормонски лекови. Начинот и редоследот на лекување зависат првенствено од видот, или пато-хистолошките карактеристики на ракот и неговото ширење.
ИНТЕРВЈУ со д-р Моника Чоља. специјалист по гинекологија и акушерство
Колкав е процентот на излечени од рак на дојка во рана фаза во споредба со подоцнежното откривање?
Ракот на дојка е излечива болест доколку се открие навреме, или во рана фаза на развој. Петгодишното преживување на таквите пациенти е многу високо, односно околу 95%. Кај пациенти со широко распространета болест, стапката на 5-годишно преживување е помала од 20%. Затоа, подигнувањето на свеста за оваа болест и нејзиното рано откривање е многу важно.
Кои се раните знаци на рак на дојка?
Во клиничката пракса, ние го препознаваме ракот на дојката како опиплива, цврста, слабо подвижна и безболна промена на дојката. Може да се изрази и како промена на големината или обликот на дојката, промена на кожата на дојката или брадавицата. Во овој случај, можеме да забележиме портокалова промена на кожата, како воспаление на брадавица или исцедок од брадавицата.
Како да ги намалиме шансите за појава на рак на дојка?
Редовниот месечен самопреглед на дојката е клучен за рано откривање на ракот на дојката. Покрај редовниот самопреглед, многу е важно да се одговори на превентивната скрининг програма Дора, која вклучува жени по 50-годишна возраст. Во исто време, не треба да заборавиме на здравиот начин на живот, така што се грижиме за урамнотежена исхрана, редовна физичка активност, избегнување пушење и прекумерно консумирање алкохол.
Колку често треба да ги прегледуваме градите?
Секоја жена во доцните тинејџерски години треба да почне да се самопрегледува за да ги запознае своите гради. Оптимално би било да се започне со самопреглед на дојките по 20-та година и да се прави еднаш месечно, по можност седмиот до десеттиот ден по завршувањето на менструацијата. И жените по менопаузата треба да изберат одреден ден во месецот за редовни месечни самопрегледи.
Како правилно да ги прегледаме градите?
При самопреглед жената треба да биде гола од половината нагоре. Застануваме пред огледало и детално ги анализираме двете гради. При прегледот бараме промени во големината и обликот на градите, промени на кожата на дојката и промени во пределот на брадавиците. Потоа ги допираме двете дојки во насока на стрелките на часовникот од надворешниот дел на дојката кон брадавицата, на ист начин ја допираме брадавицата и нежно ја стискаме и на тој начин проверуваме дали има исцедок. Конечно, ги проверуваме и двете пазуви. Прегледот прво го правиме во стоечка, па во лежечка положба.
Дали и мажите можат да имаат рак на града?
Важно е да се нагласи дека ракот на града не ги погодува само жените, тој може да биде и машка болест. Околу 1% од сите случаи се машки пациенти. Просечната возраст при дијагнозата е помеѓу 60 и 70 години, иако може да влијае на мажите од сите возрасти.
Ракот на дојка е излечива болест, особено ако навреме се открие. Со редовните месечни самопрегледи можете многу да си помогнете и самите да ги откриете и да ги препознаете промените во вашите гради. Нека стане еден од вашите месечни ритуали во грижа за вашето здравје. Ние гинеколозите често се соочуваме со страв од самопреглед, бидејќи жените всушност се плашат дека при самопреглед може да почувствуваат промена на градите, т.е. мислат дека градите не ги проверуваат доволно добро. Во овој случај, можете да се обратите кај гинеколог, кој ќе ве научи за тоа. Но, најважно е секоја жена да го слуша своето тело бидејќи таа најдобро го знае тоа и прва ќе ги забележи промените и ќе може да реагира на нив.